فهرست مطالب
هر سال با فرارسیدن روز پزشکان در ایران، رسانه‌های رسمی پر می‌شود از سخنرانی‌ها درباره «طب به‌عنوان رسالتی مقدس». اما پشت این تصویر رنگین، واقعیتی تلخ پنهان است: دستمزدهای پایین، فشار کاری طاقت‌فرسا، خودکشی‌های پنهان و فسادی که بودجه سلامت را می‌بلعد. در حالی‌که جهان به کادر درمانی خود به چشم قهرمان می‌نگرد، پزشکان در ایران میان مهاجرت یا فرسودگی گیر افتاده‌اند
مهاجرت گسترده: فرار خاموش استعدادها
بر اساس گزارش سازمان نظام پزشکی تهران، طی پنج سال گذشته بیش از ۱۰ هزار پزشک از کشور خارج شده‌اند. این فرار نه برای رفاه، بلکه برای فرار از شرایط غیرقابل تحمل است. پزشکی در شیراز می‌گوید:
«روزانه بیش از ۱۸ ساعت کار می‌کنم، اغلب روی صندلی اتاق عمل می‌خوابم. حقوقی که دریافت می‌کنم حتی کفاف اجاره یک خانه کوچک را نمی‌دهد. این زندگی نیست.»
مهاجرت پزشکان در ایران دیگر «پدیده‌ای طبیعی» نیست، بلکه به بحرانی بدل شده که آینده نظام سلامت را تهدید می‌کند.
بحران دستمزد: پزشک فقیرتر از کارمند
میانگین درآمد یک پزشک عمومی در ایران تنها ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلیون ریال است؛ معادل حدود ۳۰۰ دلار. این رقم در مقایسه با حقوق پزشکان در ترکیه یا امارات – که بیش از ۵ هزار دلار دریافت می‌کنند – ناچیز است. در حالی‌که پزشکان در ایران با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، روحانیون و فرماندهان سپاه پاسداران از مزایا و مسکن رایگان برخوردارند.
پزشکی مقیم در اصفهان با طنز تلخ می‌گوید:
«اگر روحانی بودم، خانه و ماشین داشتم. اما به‌عنوان پزشک، حتی توان خرید یک کتاب پزشکی جدید را ندارم.»
خودکشی… وقتی پزشک فرو می‌ریزد
نگران‌کننده‌ترین پدیده، افزایش نرخ خودکشی میان پزشکان در ایران است. گزارش‌های حقوق بشری در دو سال گذشته بیش از ۳۰ مورد خودکشی را ثبت کرده‌اند. فشار روانی، شیفت‌های طولانی و نبود چشم‌انداز، حرفه‌ای شریف را به کابوس بدل کرده است.
یک روان‌پزشک در مشهد می‌گوید:
«گاهی همکارانم بیشتر از بیماران دچار فروپاشی می‌شوند. پزشک در ایران بیش از آن‌که درمانگر باشد، خود نیازمند درمان است.»
کرونا… زخمی که هنوز باز است
همه‌گیری کرونا لحظه‌ای عریان بود. در اوج بحران، ایران ۱۶۴ پزشک خود را از دست داد. این پزشکان قربانی کمبود تجهیزات حفاظتی و دارو شدند. خانواده‌هایشان هیچ حمایت جدی دریافت نکردند، در حالی‌که رسانه‌های رسمی تصاویر آنان را در تبلیغات حکومتی به کار بردند.
فساد، دشمن پنهان نظام سلامت
پزشکان در ایران فقط با دستمزد پایین یا ساعات کاری طولانی روبه‌رو نیستند، بلکه درگیر شبکه‌ای پیچیده از فساد هستند. در سال ۲۰۲۲، یک تحقیق پارلمانی فاش کرد که یک میلیارد دلار از بودجه دارو ناپدید شده است. همزمان، شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران بازار دارو و تجهیزات را در انحصار خود دارند و پزشکان ناچارند با دستگاه‌های فرسوده کار کنند.
یک جراح تهرانی می‌گوید:
«با ابزارهایی جراحی می‌کنیم که سال‌ها از عمرشان گذشته. جان بیمار و پزشک در گرو سیستمی فاسد است.»
شهادت‌هایی از درون بیمارستان‌ها
- پزشک مقیم در تبریز: «ما ساعات اضافی بدون حقوق کار می‌کنیم. بسیاری از همکارانم به کشورهای خلیج فارس مهاجرت کرده‌اند و بقیه به‌دنبال راه فرارند.»
- پزشکی از اهواز: «بیمارستان داروی کافی ندارد. بیماران از جیب خود پرداخت می‌کنند و ما مقصر شناخته می‌شویم.»
روزی بدون جشن
میان مهاجرت، خودکشی و فساد، دیگر روز پزشکان در ایران معنای جشن ندارد. به‌جای گل و تشویق، این روز یادآور حرفه‌ای است که در سکوت فرسوده می‌شود. پزشکان در ایران – که باید ستون جامعه باشند – قربانی سیستمی شده‌اند که توان آنان را می‌بلعد و آنان را میان ترک وطن یا فروپاشی روانی قرار می‌دهد.
