غذای غربی بر سر سفره شاه: ذوق سلطنتی و گشایش به سوی جهان

42

وقتی به زندگی پادشاهان می‌نگریم، درمی‌یابیم که سفره تنها محلی برای غذا خوردن نیست، بلکه عرصه‌ای است که شخصیت حاکم و نگاه او به جهان را بازتاب می‌دهد. این موضوع دقیقاً در مورد محمدرضا شاه پهلوی صدق می‌کند؛ او تنها به آشپزی ایرانی با غذاهای معروفی چون چلوکباب و فسنجان بسنده نمی‌کرد، بلکه غذای غربی بر سر سفره شاه نشانه‌ای از گشایش به تمدن اروپایی و تمایلش برای نمایش تصویری مدرن و معاصر از ایران بود.

طعام شاه مورد علاقه: از استیک فرانسوی تا دسرهای اروپایی

دیدن استیک فرانسوی در کاخ‌های سلطنتی چندان عجیب نبود؛ این خوراک از جمله طعام شاه مورد علاقه بود که ذوق عالی و علاقه‌اش به آشپزی اروپایی را نشان می‌داد. سرآشپزهای بزرگ دربار شاه همواره می‌کوشیدند تا غذاهای اروپایی باکیفیت را در کنار خوراک‌های سنتی ایرانی آماده کنند.

همچنین دسر جایگاه ویژه‌ای بر سر سفره شاه داشت؛ او عاشق کیک‌های شکلاتی مجلل بود که معمولاً همراه با قهوه فرانسوی یا قهوه ترک سرو می‌شد. این جزئیات کوچک، تصویری از شخصیتی ارائه می‌دهد که میان دو فرهنگ زیسته بود: شرق که به آن دل‌بسته بود و غرب که در آن تحصیل کرده و از آداب مدرن آن تأثیر پذیرفته بود.

قهوه فرانسوی و ذوق سلطنتی

قهوه فرانسوی تنها یک نوشیدنی روزمره بر سر سفره شاه نبود، بلکه نمادی از پیوند فرهنگی با اروپا به شمار می‌رفت. در دورانی که جامعه ایران میان سنت و مدرنیته در حال گذار بود، انتخاب‌های شاه در غذا و نوشیدنی بازتابی از پروژه بزرگ‌تر او بود: ساختن ایران مدرن، پیوندخورده با جهان و گشوده به اندیشه‌های نو.

غذای غربی بر سر سفره شاه: پیامی سیاسی و فرهنگی

می‌توان گفت غذای غربی بر سر سفره شاه فقط تجمل یا رفاه سلطنتی نبود، بلکه پیامی سیاسی روشن داشت. او می‌خواست به جهان نشان دهد که ایران قادر است میان اصالت و گشایش پیوند برقرار کند: میان کباب ایرانی و استیک فرانسوی، میان چای ایرانی و قهوه فرانسوی.

این ترکیب غذایی تصادفی نبود، بلکه بازتابی از چشم‌انداز شاه برای قرار دادن ایران در قلب تمدن جهانی بود. در حالی که امروز حاکمان جمهوری اسلامی می‌کوشند جامعه را در انزوای غذایی و فرهنگی نگه دارند، شاه تنوع را منبع قدرت و گشایش را راهی برای پیشرفت کشور می‌دانست.

مقایسه با امروز: از ذوق سلطنتی تا ریاضت اجباری

امروز، در شرایطی که ایرانیان با بحران‌های اقتصادی شدیدی روبه‌رو هستند و بسیاری از خانواده‌ها حتی برای خرید گوشت یا نان با دشواری دست و پنجه نرم می‌کنند، سفره شاه تصویری از گذشته‌ای باشکوه به نظر می‌رسد که آمیزه‌ای از تجمل و گشایش بود. طعام شاه مورد علاقه ترکیبی از غذاهای ایرانی و غربی بود، در حالی که سیاست‌های امروز مردم را به حداقل‌ها محدود کرده و حتی دسترسی به یک غذای سالم و متوازن را دشوار ساخته است.

سفره شاه به‌عنوان نمادی از عصری ازدست‌رفته

گفت‌وگو درباره غذای غربی بر سر سفره شاه تنها یادآوری قصه‌های کاخ سلطنتی نیست، بلکه بازخوانی دورانی است که در آن ذوق عالی و مدرنیته بخشی از هویت کشور بود. استیک فرانسوی و قهوه فرانسوی بر سر سفره شاه تنها خوراک نبودند، بلکه بازتابی از رؤیای پادشاهی بودند که می‌خواست ملت او زندگی بهتری داشته باشند؛ در حالی که مردم امروز درست در نقطه مقابل آن رؤیا به سر می‌برند.