فهرست مطالب
ذوق عمومی در ایران در نیم قرن اخیر دستخوش تغییرات عمیقی شده است. از جامعه‌ای که در دوران محمدرضا پهلوی تلاش داشت مدرنیته را با سنت درآمیزد، تا محیط اجتماعی و فرهنگی بسته‌تر تحت حاکمیت جمهوری اسلامی، این تحولات بر زندگی مردم، هنر، مد و حتی روابط اجتماعی تأثیر گذاشته است.
ذوق عمومی در ایران در دوران پهلوی
در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰، تهران و شهرهای بزرگ فضای باز فرهنگی را تجربه می‌کردند:
- موسیقی: موسیقی مدرن فارسی رونق داشت و چهره‌هایی چون گوگوش و ابی در کنار جَز و راک می‌درخشیدند.
- مد: مد ایرانی تحت تأثیر پوشش اروپایی بود، حجاب اختیاری و لباس‌های مدرن برای زنان و مردان رایج بود.
- سینما و تئاتر: آثار جسورانه‌ای با موضوعات اجتماعی و فلسفی و آزادی نسبی بیان تولید می‌شد.
- زندگی عمومی: کافه‌ها، نمایشگاه‌های هنری و کنسرت‌ها بخشی از زندگی شهری پرجنب‌وجوش بودند.
با وجود انتقادهای سیاسی به شاه، ذوق عمومی در ایران در آن زمان بازتابی از مدرنیته و تنوع فرهنگی داشت.
تغییر ذوق عمومی در ایران پس از انقلاب اسلامی
با برپایی جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۷، ایدئولوژی دینی محافظه‌کار بر جامعه حاکم شد:
- موسیقی: بسیاری از سبک‌های غربی در دهه ۱۳۶۰ ممنوع شد و تولید موسیقی به سرودها یا فولکلور تعدیل‌شده محدود گردید.
- مد: حجاب اجباری شد و قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای پوشش زنان و حتی ظاهر مردان اعمال شد.
- سینما: سانسور شدید اعمال شد و هر صحنه یا ایده‌ای که با خط‌مشی رسمی ناسازگار بود حذف می‌شد.
- فضای عمومی: فعالیت‌های هنری مستقل کاهش یافت و مراسم مذهبی جای سرگرمی فرهنگی آزاد را گرفت.
تأثیر منفی بر جامعه ایران
این تغییر در ذوق عمومی در ایران پیامدهای بلندمدتی داشت:
- کاهش خلاقیت به دلیل ترس از مجازات و سانسور.
- دوگانگی فرهنگی میان فرهنگ رسمی محافظه‌کار و فرهنگ جایگزین پنهانی یا اینترنتی.
- مهاجرت نخبگان هنری به خارج برای یافتن آزادی بیان.
- فرسایش تنوع فرهنگی که ایران پیش از انقلاب را متمایز می‌کرد.
تفاوت میان ذوق عمومی در ایران در دوران پهلوی و امروز تنها در نوع پوشش یا موسیقی نیست، بلکه در فلسفه زندگی نهفته است. ایران از فضایی باز و چندفرهنگی به محیطی با ذوق رسمی واحد رسیده که از سوی حکومت تحمیل می‌شود؛ تغییری که این سرزمین را از میراث فرهنگی شاعران بزرگی چون فردوسی، حافظ و سعدی دور کرده است.
