فهرست مطالب
در کشوری که چهارمین ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را دارد، پدیده فقر در ایران به یک تناقض آشکار شباهت دارد. اما ارقام و واقعیت‌ها نشان می‌دهد که این پدیده تنها نتیجه نوسانات اقتصادی جهانی نیست، بلکه محصول سیاست‌های داخلی، فساد ساختاری و توزیع ناعادلانه ثروت است.
۱. خط فقر که میلیون‌ها نفر را می‌بلعد
بر اساس گزارش «مرکز آمار ایران» در سال ۲۰۲۴، فقر در ایران به سطحی بی‌سابقه رسیده است؛ حدود ۳۲٪ از جمعیت زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند، یعنی نزدیک به ۲۸ میلیون نفر. خط فقر نسبی نیز بیش از ۵۰٪ ایرانیان را در بر می‌گیرد، به این معنا که نیمی از مردم قادر به تأمین هزینه‌های اساسی زندگی نیستند.
۲. درآمد خانوار در برابر تورم فرسوده می‌شود
تورم در ایران در سال ۲۰۲۴ به حدود ۴۵٪ رسید (به گزارش بانک مرکزی)، در حالی که قیمت مواد غذایی تنها در یک سال ۷۸٪ افزایش یافت. پژوهش «مؤسسه تحقیقات برنامه‌ریزی و توسعه» نشان می‌دهد که متوسط درآمد خانوار ایرانی کمتر از ۶۰٪ هزینه‌های ماهانه را پوشش می‌دهد، که این امر دایره فقر در ایران را با سرعتی نگران‌کننده گسترش می‌دهد.
۳. آموزش قربانی فقر
ترک تحصیل به پدیده‌ای رایج در مناطق روستایی و شهری محروم تبدیل شده است. گزارش «یونیسف» در سال ۲۰۲۳ نشان داد که بیش از ۹۱۰ هزار کودک در ایران خارج از سیستم آموزشی قرار دارند که عمدتاً به دلیل فقر است. تنها در استان سیستان و بلوچستان، نرخ ترک تحصیل کودکان بیش از ۳۵٪ است، که نشان می‌دهد فقر در ایران عامل اصلی از بین رفتن فرصت‌های نسل آینده است.
۴. سلامت بین گرانی و محرومیت
مطالعه «دانشگاه علوم پزشکی تهران» در سال ۲۰۲۴ نشان داد که ۴۱٪ از خانوارهای فقیر به دلیل هزینه‌های بالا، درمان را به تأخیر می‌اندازند یا از آن صرف‌نظر می‌کنند. قیمت داروهای وارداتی ۱۲۰٪ افزایش یافته و خدمات پزشکی خصوصی از دسترس طبقه متوسط خارج شده است؛ این موضوع فقر در ایران را به یک بحران بهداشتی و نه فقط اقتصادی تبدیل کرده است.
۵. فساد، بحران را تشدید می‌کند
گزارش‌های «سازمان شفافیت بین‌الملل» ایران را در رتبه ۱۴۷ از میان ۱۸۰ کشور در شاخص فساد سال ۲۰۲۴ قرار داده است. این فساد میلیاردها دلار از درآمد نفت و گاز را می‌بلعد، در حالی که مناطق محروم بدون زیرساخت و سرمایه‌گذاری رها می‌شوند. کارشناسان تأکید می‌کنند که فقر در ایران تا زمانی که مسئولان سوءمدیریت منابع پاسخگو نباشند، پایان نخواهد یافت.
۶. چشم‌انداز آینده نزدیک
اگر روند کنونی ادامه یابد، گزارش «صندوق بین‌المللی پول» پیش‌بینی می‌کند که نرخ فقر تا سال ۲۰۲۶ به ۳۸٪ برسد، به‌ویژه اگر ریشه‌های بحران مانند بیکاری (که در میان جوانان بیش از ۲۰٪ است) و بی‌عدالتی در توزیع منابع برطرف نشود.
فقر در ایران دیگر فقط آماری در گزارش‌های دولتی یا سازمان‌های بین‌المللی نیست، بلکه واقعیتی روزمره برای میلیون‌ها ایرانی است؛ در کشوری ثروتمند از نظر منابع اما فقیر از نظر مدیریت. ارقام نشان می‌دهد ادامه این مسیر می‌تواند به انفجار اجتماعی منجر شود، جایی که بحران اقتصادی به بحران سیاسی تبدیل شده و ثبات کشور را تهدید می‌کند.
