فهرست مطالب
در تحولی نگران‌کننده که عمق بحران زیست‌محیطی و سوء‌مدیریت در ایران را نشان می‌دهد، مقامات پایتخت اعلام کرده‌اند که احتمال تعطیلی موقت مدارس و دانشگاه‌ها به دلیل کمبود شدید آب وجود دارد. تصمیمی که ممکن است در هفته‌های آتی اجرایی شود و یک‌بار دیگر توجه‌ها را به سمت بحران آب در تهران جلب کرده است؛ بحرانی که اکنون تمامی ابعاد زندگی شهروندان را درگیر کرده، از آموزش و سلامت تا زیرساخت و اقتصاد.
اما پرسش اصلی اینجاست: چگونه پایتخت ایران با این جمعیت و جایگاه، به مرز تشنگی رسیده است؟
«تعطیلی احتیاطی»: راه‌حل موقت یا اعتراف به شکست؟
به گزارش خبرگزاری تسنیم، طرحی موسوم به «تعطیلی احتیاطی» برای مدارس و دانشگاه‌ها در دست بررسی است، در صورتی که ذخایر سدهای اصلی پایتخت همچنان کاهش یابد.
بر اساس گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران (سال ۱۴۰۴)، تراز آب سد «لار» که یکی از منابع اصلی آب تهران است، نسبت به سال ۱۳۹۹ حدود ۴۷ درصد کاهش یافته است و سد «کرج» نیز با افتی بیش از ۵۲ درصد روبه‌رو بوده است.
این تصمیم در ظاهر جنبه پیشگیرانه دارد، اما در واقع می‌توان آن را اعترافی آشکار به ناتوانی حاکمیت در مهار بحران آب در تهران دانست؛ بحرانی که سال‌ها پیش درباره‌اش هشدار داده شده بود.
ریشه‌های بحران: از طبیعت تا فساد
داده‌های سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد که میزان بارندگی در استان تهران در سال ۱۴۰۳ حدود ۳۱ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است؛ رقمی که پایین‌ترین سطح در ۵۰ سال اخیر محسوب می‌شود.
اما تغییرات اقلیمی تنها بخشی از ماجراست. سه عامل کلیدی در تشدید بحران آب در تهران نقش داشته‌اند:
- شهرسازی بی‌برنامه: توسعه افسارگسیخته ساختمان‌سازی و رشد جمعیت بدون ارتقای زیرساخت‌های آبی.
- برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی: طبق آمار رسمی، سالانه بیش از ۴۵۰ میلیون مترمکعب آب زیرزمینی از دشت تهران برداشت می‌شود، بدون آن‌که جایگزینی برای آن وجود داشته باشد.
- فساد در پروژه‌های انتقال آب: پروژه‌های میلیاردی برای انتقال آب از شمال کشور، به‌رغم بودجه‌های کلان، هنوز به نتیجه نرسیده‌اند.
هزینه‌های انسانی بحران: از آموزش تا سلامت
تعطیلی مدارس شاید موقت باشد، اما آثار آن عمیق است. چگونه دانش‌آموزان تهرانی می‌توانند آموزش ببینند در حالی که سیستم آموزش آنلاین کشور ناکارآمد است؟
به گفته معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی تهران، ۲۱ بیمارستان دولتی با کمبود آب به‌ویژه در بخش‌های دیالیز و اورژانس روبه‌رو هستند و برخی مجبور به استفاده از منابع ذخیره‌ای غیر بهداشتی شده‌اند.
از سوی دیگر، برآوردهای سازمان آموزش و پرورش نشان می‌دهد که بیش از ۱.۵ میلیون دانش‌آموز تهرانی در معرض تعطیلی قرار دارند، و ۴۷ درصد مدارس پایتخت فاقد سیستم‌های پشتیبانی آبرسانی هستند.
عددهای فساد: پروژه‌هایی که فقط هزینه داشتند
طبق گزارش دیوان محاسبات کشور در سال ۱۴۰۳، طرح انتقال آب از دریای خزر به تهران که بیش از ۳۲۰ هزار میلیارد ریال برای آن هزینه شده، تنها ۱۲ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
در همین حال، اسناد فاش‌شده در رسانه‌های مستقل نشان می‌دهد که مناطق شمالی تهران (محلات لوکس‌نشین) از امتیازات خاص آبی برخوردارند، در حالی‌که جنوب تهران از حداقل فشار آب نیز بی‌بهره است؛ نابرابری‌ای که خشم عمومی را نسبت به بحران آب در تهران تشدید کرده است.
مسئول کیست؟
دولت، بحران را به تغییرات اقلیمی نسبت می‌دهد، اما کارشناسان مستقل محیط‌زیست معتقدند که بحران نتیجه مستقیم بی‌برنامگی، سوء‌مدیریت و حذف نخبگان علمی از روند تصمیم‌سازی است.
دکتر علی فتوحی، پژوهشگر آب و محیط‌زیست، به سایت «سحام‌نیوز» می‌گوید:
«ماحصل امروز، حاصل دهه‌ها نادیده‌گرفتن مدیریت جامع منابع آب است؛ بدون بانک داده علمی، بدون شفافیت، بدون عدالت آبی.»
مردم چه می‌گویند؟
در حالی که رسانه‌های رسمی با سکوت و سانسور به استقبال تعطیلی احتمالی مدارس رفتند، شبکه‌های اجتماعی از خشم مردم پُر شده است.
هشتگ #بحران_آب_در_تهران در روزهای گذشته بیش از ۳۰۰ هزار بار در توییتر و تلگرام بازنشر شد، و کاربران، مقامات را به بی‌کفایتی و فساد متهم کردند.
تهران به کجا می‌رود؟
در شرایطی که چشم‌انداز کاهش بارندگی در سال ۱۴۰۴ به میزان ۱۸ درصد دیگر پیش‌بینی شده، به‌نظر می‌رسد پایتخت ایران در آستانه فروپاشی زیرساخت آبی خود قرار گرفته است.
تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها به دلیل بحران آب در تهران، شاید فقط نخستین گام از مجموعه اقداماتی باشد که چهره پایتخت را برای همیشه تغییر دهد.
بحران آب در تهران دیگر یک مسئله اقلیمی یا خدماتی نیست؛ بلکه بحرانی چندبعدی است که ساختار دولت را به چالش کشیده است.
در غیاب شفافیت، ناکارآمدی سیستم و شکاف طبقاتی گسترده، مردمی که هیچ‌گاه در سیاست‌گذاری سهمی نداشتند، امروز تاوان سیاست‌های فاسد را می‌دهند؛ قطره‌قطره.
