فهرست مطالب
در حالی که مردم ایران زیر بار فشار اقتصادی و تحریم‌های بی‌سابقه کمر خم کرده‌اند، مقامات حکومتی و خانواده‌هایشان همچنان با امتیازاتی زندگی میکنند که برای شهروندان عادی حتی قابل تصور هم نیست. یکی از اصلی‌ترین این امتیازات، گذرنامه‌های خاص و دیپلماتیک است؛ اسنادی که به ابزاری برای فرار از نظارت، سوء استفاده از منابع عمومی و دور زدن قانون تبدیل شده‌اند. این ماجرا تنها یک نمونه از ابعاد گسترده فساد در نظام ايراني است.
قالیباف؛ دیپلماسی برای خرید برندهای لوکس
در سال ۱۴۰۱، سفر همسر و دختر محمدباقر قالیباف، ريیس مجلس شورای اسلامی، به ترکیه و خریدهای لوکس آنها با استفاده از گذرنامه‌های دیپلماتیک جنجال بزرگی به پا کرد. این سفر نه رسمی بود و نه مأموریتی؛ بلکه تفریحی و برای خرید بود. اما استفاده از گذرنامه دیپلماتیک باعث شد که خانواده قالیباف از بازرسی و مالیات فرار کنند.
بدون کوچکترین پیگرد قانونی، ماجرا به فراموشی سپرده شد. این بی‌پاسخ‌ماندن، نشان دیگری از فساد در نظام ايراني بود.
عراقچی؛ سفر خانوادگی در سایه تحریمها
عباس عراقچی، نیز از دیگر نمونه‌های استفاده ابزاری از گذرنامه دیپلماتیک است. گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که وی با استفاده از این امتیاز، فرزند خود را برای تحصیل به انگلستان فرستاده، بدون آن‌که با مانع تحریمها یا فشار اقتصادی روبرو شود.
در حالی که بسیاری از شهروندان حتی توان گرفتن ویزا را ندارند، این نوع رانت‌خواری نشانه دیگری از فساد در نظام ايراني است.
گذرنامه‌ها؛ ابزارهای انتقال پول و طلا
در برخی پرونده‌ها، مقامات یا وابستگان آنها با استفاده از گذرنامه‌های خاص اقدام به انتقال غیرقانونی طلا، ارز و اسناد از کشور کرده‌اند. مأموران فرودگاه‌های اروپا چندین بار افرادی با گذرنامه دیپلماتیک را با کیف‌های پر از پول یا اشیای قیمتی بازداشت کرده‌اند، اما به دلیل مصونیت، از پیگرد قانونی گریخته‌اند.
گذرنامه به مثابه پاداش سیاسی
گزارش‌های داخلی نشان می‌دهند که دریافت گذرنامه دیپلماتیک در ایران بیشتر از آن‌که تابع جایگاه قانونی باشد، به میزان وفاداری به نظام بستگی دارد. نهادهایی مانند دفتر رهبری و سپاه پاسداران اختیار گسترده‌ای در صدور این گذرنامه‌ها دارند.
این امر نشان می‌دهد که فساد در نظام جمهوری اسلامی نه تنها ساختاری است، بلکه به عنوان ابزاری برای کنترل وفاداری سیاسی عمل می‌کند.
گذرنامه فروشی به نزدیکان
برخی گزارش‌ها از فروش غیررسمی گذرنامه‌های خاص به تاجران یا شخصیت‌های غیررسمی حکایت دارد. این افراد، اغلب با سپاه پاسداران یا نهادهای اطلاعاتی ارتباط دارند و از این گذرنامه‌ها برای فعالیت‌های غیرقانونی یا فرار مالیاتی استفاده میکنند.
در اینجا نیز، ابعاد دیگری از فساد در نظام ايراني نمایان میشود.
رنج مردم؛ صفهای طولانی و هزینه‌های سنگین
در حالی که گرفتن یک گذرنامه عادی برای یک ایرانی می‌تواند ماه‌ها طول بکشد و هزینه‌اش معادل یک ماه حقوق باشد، مسئولان و نزدیکانشان به راحتی با اسناد ویژه سفر میکنند. گاه حتی درخواست مردم به دلایل امنیتی یا سیاسی رد میشود.
این تبعیض آشکار، چهره‌ای واقعی از فساد در نظام ايراني را نمایان می‌کند.
سندی برای وفاداری، نه هویت ملی
در بسیاری از کشورها، گذرنامه نمادی از هویت ملی است؛ اما در ایران امروز، به نمادی از فساد در نظام ايراني تبدیل شده است.
از قالیباف تا عراقچی، از نهادهای نظامی تا دفاتر دینی، این گذرنامه‌ها نه تنها وسیله سفر بلکه ابزار فساد، رانت و سوءاستفاده سیاسی هستند.
