فهرست مطالب
در میانه‌ی افزایش تنش‌های منطقه‌ای و فشارهای غرب، تهران از سازوکار جدید همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد؛ اقدامی که از سوی مقامات ایرانی «راهبردی» توصیف شد. اما این اعلامیه، با موجی از تردیدها همراه شد: آیا همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشانه‌ای از حل واقعی بحران هسته‌ای است؟ یا پوششی برای مانورهای تندروانه‌تر؟
محدودسازی بازرسی‌ها؛ همکاری مشروط به حاکمیت
به گفته‌ی عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، سازوکار جدید شامل تشکیل کمیته‌ای مشترک با آژانس است که تحت نظارت شورای عالی امنیت ملی فعالیت خواهد کرد.
بدین ترتیب، همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این پس تنها با تأیید نهادهای حاکمیتی مجاز خواهد بود. طبق آمار رسمی، ایران از آوریل ۲۰۲۴ تا ژوئن ۲۰۲۵، بیش از ۲۸ بازرسی سرزده را لغو کرده است؛ درحالی‌که در دوره مشابه سال قبل تنها ۱۲ مورد بازرسی محدود شد.
حمله به گروسی و تهدید به دادخواهی بین‌المللی
در اظهاراتی تند، عراقچی، مدیرکل آژانس رافائل گروسی را به سکوت در برابر «تجاوز اسرائیل» به تأسیسات هسته‌ای ایران متهم کرد و از قصد تهران برای شکایت به دادگاه‌های بین‌المللی خبر داد.
به گفته منابع سازمان ملل، طی ۱۸ ماه گذشته، ایران با ۵ حمله سایبری و انفجار داخلی در مراکز هسته‌ای مواجه شده که عمدتاً به اسرائیل نسبت داده می‌شود. این موضوع فضای همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بیش از پیش تیره کرده است.
تهدید اروپا به مکانیسم ماشه؛ پاسخ تند تهران
سه کشور اروپایی (فرانسه، بریتانیا، آلمان) در واکنش به کاهش شفافیت ایران، احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی را مطرح کرده‌اند. عراقچی در پاسخ هشدار داد: چنین اقدامی «اعلان مرگ مذاکرات» خواهد بود.
بر اساس آخرین گزارش‌ها، ایران سطح غنی‌سازی خود را تا ۶۰٪ رسانده، درحالی‌که برجام حداکثر غنی‌سازی را ۳.۶۷٪ تعیین کرده بود. این اختلاف، نگرانی‌ها را درباره‌ٔ نیّت واقعی همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزایش داده است.
۴۳۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده؛ هشدار برای ساخت بمب
طبق گزارش آژانس تا پایان مه ۲۰۲۵، ایران دارای ۴۳۴ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا است؛ مقدار کافی برای ساخت ۳ سلاح هسته‌ای ابتدایی در صورت رسیدن به سطح غنای ۹۰٪.
هم‌زمان، تعداد سانتریفیوژهای فعال ایران به بیش از ۱۳٬۰۰۰ دستگاه رسیده و تعداد بازرسی‌ها نیز نسبت به سال ۲۰۲۲ ۴۸٪ کاهش یافته است؛ روندی که تردیدها درباره‌ٔ صداقت برنامه صلح‌آمیز ایران را تشدید کرده است.
بن‌بست در مذاکرات با آمریکا؛ ضمانت‌ها کجاست؟
پس از درگیری‌های نظامی اخیر با اسرائیل، مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا متوقف شده است. واشینگتن خواستار تضمین‌هایی مبنی بر توقف غنی‌سازی بالای ۲۰٪ شده، اما تهران این درخواست را رد کرده است.
در این شرایط، همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و طی شش ماه گذشته هیچ پیشرفت مشخصی در روند دیپلماتیک حاصل نشده است.
همکاری مشروط در لبه‌ی پرتگاه
اگرچه تهران تلاش می‌کند همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نشانه‌ای از حسن نیت جلوه دهد، اما ناظران این سازوکار را تاکتیکی برای کاهش فشار بدون امتیازدهی واقعی می‌دانند.
در شرایطی که ایران همچنان به توسعه ظرفیت‌های هسته‌ای ادامه می‌دهد و هم‌زمان از مسیرهای حقوقی و دیپلماتیک برای مهار انتقادات استفاده می‌کند، مشخص نیست آیا این همکاری به حفظ صلح کمک خواهد کرد یا به انفجاری سیاسی خواهد انجامید.
