فیلم‌ هایی که در ایران اجازه نمایش نگرفتند

123

در ایران، فیلم‌ها فقط به این دلیل که با سانسور در تضاد هستند، ممنوع نمی‌شوند؛ بلکه چون حقیقت را می‌گویند. عبارت «فیلم‌ هایی که در ایران اجازه نمایش نگرفتند» به لیستی دائمی از آثار جسورانه تبدیل شده است؛ آثاری که سکوت را شکستند و واقعیت را افشا کردند، حتی به قیمت آزادی خودشان.

فیلم‌ هایی که در ایران اجازه نمایش نگرفتند.. سینمایی که پیش از نمایش محاکمه می‌شود

در ایران، سانسور منتظر نمایش فیلم نمی‌ماند. بسیاری از آثار حتی پیش از تولید کامل، ممنوع می‌شوند. کافی‌ست فیلمی به مسئله‌ای حساس بپردازد یا دیدگاهی متفاوت ارائه دهد تا با ممنوعیت و فشار مواجه شود. از جمله برجسته‌ترین فیلم‌ هایی که در ایران اجازه نمایش نگرفتند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فیلم «دایره» (2000) به کارگردانی جعفر پناهی که درباره سرکوب زنان بود و با وجود دریافت شیر طلایی جشنواره ونیز، در ایران ممنوع شد.
• فیلم «ما فرشته نیستیم» که به دلیل اشارات نمادین به روحانیت، جنجال‌برانگیز شد.
• فیلم «تاکسی تهران» (2015) که به صورت پنهانی در خیابان‌های پایتخت فیلم‌برداری شد و چهره‌ای واقعی از زندگی در ایران به نمایش گذاشت.

ممنوعیت، مانع شهرت نمی‌شود

جالب اینجاست که بسیاری از فیلم‌ هایی که در ایران اجازه نمایش نگرفتند در جشنواره‌های بین‌المللی درخشیده‌اند و تحسین منتقدان را برانگیخته‌اند. در اینجا، ممنوعیت نه تنها صدای کارگردان را خاموش نکرده، بلکه به او تریبونی جهانی داده است. به همین دلیل، سینمای ایران یکی از پرچالش‌ترین و محترم‌ترین سینماهای جهان است.

هنری که سر خم نمی‌کند

وقتی تصویر ممنوع می‌شود، خطرناک‌تر می‌گردد. هر فیلمی که اجازه نمایش پیدا نکند، به سندی از نظامی تبدیل می‌شود که حتی از خیال نیز می‌هراسد. و پشت هر ممنوعیت، داستانی نهفته است که اگر اجازه روایت پیدا می‌کرد، شاید چیزی را تغییر می‌داد.

در برخی موارد، حتی فیلم وارد مرحله فیلم‌برداری هم نشده بود، اما صرفاً لو رفتن فیلمنامه کافی بود تا پروژه جرم تلقی شود و توقیف گردد. یکی از نمونه‌ها فیلمی بود با عنوان «خانه، جایی برای مادرم است» که قصد داشت به موضوع حبس خانگی زنان مخالف بپردازد. پروژه در همان مراحل ابتدایی متوقف شد و عوامل آن تحت پیگرد قرار گرفتند. این نشان می‌دهد که فیلم‌ هایی که در ایران اجازه نمایش نگرفتند فقط پس از تولید با سانسور روبرو نمی‌شوند، بلکه از همان لحظه تولد ایده، سرکوب آغاز می‌شود. هنر دیگر ابزاری برای بیان نیست، بلکه میدانی پر از مین است که خیال را محاکمه می‌کند.