فهرست مطالب
بحث درباره میزان ازدواج کودکان در ایران در سال‌های اخیر به یکی از موضوعات داغ حقوق بشری تبدیل شده است. در حالی‌که حکومت با سانسور آمار واقعی می‌کوشد چهره‌ای عادی از این پدیده نشان دهد، گزارش‌های نهادهای مستقل حکایت از افزایش نگران‌کننده ازدواج دختران خردسال دارد؛ پدیده‌ای که بازتابی از فقر، تبعیض و سقوط اخلاقی ساختار حاکم است.
آمار رسمی و واقعیت پنهان
طبق داده‌های رسمی، میزان ازدواج کودکان در ایران از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ روندی صعودی داشته است:
- در سال ۱۳۹۹ بیش از ۳۱ هزار و ۳۷۹ دختر بین ۱۰ تا ۱۴ سال ازدواج کرده‌اند؛ افزایشی بیش از ۱۰ درصد نسبت به سال قبل.
- در بهار ۱۴۰۰ تنها در سه ماه، ۹۷۵۳ دختر کودک ازدواج کرده‌اند و در مجموع آن سال بیش از ۱۱۸ هزار ازدواج زیر ۱۸ سال ثبت شده است.
- در سال ۱۴۰۱، آمار رسمی از ۲۵۹۰۰ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال خبر می‌دهد که از میان آنها حدود ۱۷۰۰ دختر کمتر از ۱۳ سال سن داشته‌اند.
با وجود این ارقام، فعالان مدنی تأکید می‌کنند که میزان ازدواج کودکان در ایران بسیار بالاتر از آمار رسمی است، چرا که بسیاری از ازدواج‌ها ثبت قانونی نمی‌شوند.
قانون؛ مجوز شرعی برای کودک‌همسری
قانون مدنی جمهوری اسلامی ازدواج دختران از ۱۳ سالگی را مجاز می‌داند و حتی برای سنین پایین‌تر نیز با اجازه ولی و قاضی حکم ازدواج صادر می‌شود. این قانون، میزان ازدواج کودکان در ایران را به‌صورت ساختاری تقویت کرده و به خانواده‌ها اجازه می‌دهد دختران خردسال را در برابر فشار اقتصادی یا سنت‌های محلی قربانی کنند.
در سال‌های اخیر، تمام تلاش‌های نمایندگان مستقل برای افزایش سن قانونی ازدواج توسط مجلس رد شده است؛ گویی نظام به‌عمد می‌خواهد این زخم اجتماعی باز بماند.
فقر؛ ریشه پنهان بحران
بخش عمده افزایش میزان ازدواج کودکان در ایران به بحران اقتصادی بازمی‌گردد. تورم افسارگسیخته، بیکاری گسترده و کاهش قدرت خرید، خانواده‌ها را به سمت ازدواج زودهنگام دختران سوق داده است.
در استان‌های محرومی چون سیستان‌وبلوچستان، کرمانشاه و خراسان جنوبی، ازدواج دختران زیر ۱۵ سال به امری عادی تبدیل شده است. برای حکومت، این روند ابزاری پنهان برای کاهش آمار بیکاری زنان و پنهان‌کردن فقر ساختاری جامعه است.
آموزش ازدست‌رفته و سکوت رسانه‌ای
پیامدهای ازدواج کودکان در ایران تنها محدود به ازدواج نیست؛ بلکه شامل ترک تحصیل، فقر فرهنگی و آسیب‌های جسمی و روانی نیز می‌شود.
اکثر دخترانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند از ادامه تحصیل بازمی‌مانند، در حالی‌که حاملگی‌های زودرس جان بسیاری از آنان را به خطر می‌اندازد.
در چنین شرایطی، حکومت نه‌تنها حمایت نمی‌کند بلکه صدای فعالان حقوق زنان را نیز سرکوب می‌کند و آنان را به «توهین به مقدسات» یا «سیاه‌نمایی» متهم می‌سازد.
حذف داده‌ها و سانسور سازمان‌یافته
در سال ۱۴۰۳، سازمان ثبت احوال بخشی از داده‌های مربوط به مادران زیر ۱۴ سال را از وب‌سایت خود حذف کرد. کارشناسان این اقدام را تلاشی آگاهانه برای پنهان‌کردن میزان ازدواج کودکان در ایران واقعی می‌دانند.
به همین دلیل، پژوهشگران و خبرنگاران ناچارند برای دستیابی به آمار دقیق به منابع غیررسمی و نهادهای بین‌المللی مانند Iran Open Data و Women NCRI رجوع کنند.
پیامدهای اجتماعی و انسانی
افزایش میزان ازدواج کودکان در ایران بحران‌های متعددی را به‌همراه داشته است:
- افزایش طلاق و خشونت خانگی در میان ازدواج‌های زودهنگام
- رشد افسردگی، خودکشی و آسیب‌های روانی میان دختران خردسال
- افزایش تعداد کودکان محروم از آموزش و خدمات درمانی
کارشناسان اجتماعی هشدار می‌دهند که ادامه این روند، آینده‌ی نسل جوان ایران را در معرض خطر نابودی قرار می‌دهد.
راهکارها و ضرورت اصلاح
برای کاهش میزان ازدواج کودکان در ایران، باید تغییرات عمیق و واقعی رخ دهد:
- افزایش سن قانونی ازدواج به ۱۸ سال بدون هیچ استثنایی.
- نظارت جدی بر دادگاه‌هایی که مجوز ازدواج برای دختران کم‌سن صادر می‌کنند.
- حمایت اقتصادی از خانواده‌های فقیر برای جلوگیری از فروش ناخواسته دختران.
- اجرای برنامه‌های آموزشی و فرهنگی برای آگاهی‌رسانی در مناطق روستایی و مرزی.
در پنج سال گذشته، علی‌رغم وعده‌های پوچ و فشارهای بین‌المللی، میزان ازدواج کودکان در ایران کاهش نیافته است. بلکه به‌دلیل سیاست‌های ضدزن و بی‌عدالتی ساختاری، این پدیده به بخشی از واقعیت تلخ جامعه بدل شده است.
در کشوری که میلیاردها تومان صرف جنگ‌های نیابتی و سرکوب داخلی می‌شود، دختران خردسال هنوز در سن کودکی به خانه شوهر فرستاده می‌شوند.
سکوت در برابر این فاجعه، همراهی با ظلم است. باید این سکوت را شکست تا صدای کودکانی که قربانی فقر و قانون شده‌اند، به گوش جهان برسد.
