فهرست مطالب
در حالی که میلیون‌ها ایرانی با بحران مزمن آب شرب روبه‌رو هستند، دوباره موجی از تبلیغات رسانه‌ای درباره پروژه‌های تحلیه آب در ایران به راه افتاده است. مسئولان اعلام کرده‌اند که هزینه شیرین‌سازی هر متر مکعب آب دریا تنها ۵ دلار است، اما پشت این عدد ظاهرا ساده، پرسش‌های جدی درباره شفافیت، عدالت و نقش نهادهای خاص پنهان شده است.
تحلیه آب در ایران؛ هزینه روی کاغذ، بار واقعی بر دوش مردم
هرچند ادعا شده که هزینه تولید آب تصفیه‌شده از دریا تنها ۵ دلار است، بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت فروش آن به مصرف‌کننده تا ۴ برابر بیشتر است.
در استان‌هایی مثل هرمزگان، هر متر مکعب آب گاه تا ۲۰ هزار تومان برای مردم هزینه دارد، در حالی که این مبلغ برای پیمانکاران خاص، سود خالص تلقی می‌شود.
پشت‌پرده پروژه‌های میلیاردی
در دهه گذشته، بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان به پروژه‌های تحلیه آب در ایران اختصاص یافته است. اما همچنان بسیاری از روستاها لوله‌کشی ندارند و طبق داده‌های رسمی، ۳۰٪ از آب آشامیدنی تولیدشده در مسیر توزیع هدر می‌رود.
نکته مهم‌تر آنجاست که بخش عمده این پروژه‌ها توسط شرکت‌هایی اجرا می‌شود که یا به نهادهای شبه‌دولتی وابسته‌اند، یا قراردادهایشان خارج از مسیر مناقصه‌های شفاف منعقد شده است.
تحلیه آب در ایران یا خصوصی‌سازی بحران؟
برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که تحلیه آب در ایران تبدیل به ابزاری برای انتقال بحران به دوش مردم شده؛ با شعار توسعه، اما در عمل با فشار اقتصادی.
سهمیه‌بندی، قیمت‌گذاری مبهم و نبود دسترسی عادلانه، باعث شده این پروژه‌ها بیشتر شبیه به یک روند خصوصی‌سازی بی‌سر و صدا به‌نظر برسند، تا راه‌حلی پایدار.
آیا گزینه‌های جایگزین نادیده گرفته شده‌اند؟
کارشناسان منابع آب بارها تأکید کرده‌اند که به جای تمرکز یک‌جانبه بر تحلیه آب در ایران، باید سرمایه‌گذاری را به سمت:
- بازسازی شبکه فرسوده انتقال آب
- کاهش هدررفت و نشت در لوله‌ها
- آبخیزداری و تصفیه فاضلاب شهری
سوق داد؛ پروژه‌هایی که هم مقرون‌به‌صرفه‌ترند و هم عدالت‌محورتر.
آب شیرین، سود تلخ
اگرچه تحلیه آب در ایران از منظر فنی می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد، اما در شرایط فعلی، این پروژه‌ها بیشتر به پوششی برای عدم پاسخگویی و بازتولید رانت بدل شده‌اند.
مردمی که امروز با بی‌آبی زندگی می‌کنند، حق دارند بدانند که پشت این پروژه‌های ۵ دلاری، چه کسانی ایستاده‌اند، و چه کسی واقعا از آن سود می‌برد.
