فهرست مطالب
در ۲۲ اوت ۲۰۲۵، کانال ۱۳ عبری قسمت ویژه‌ای از برنامه استقصایی خود «המקור» (منبع) را با عنوان تحقیق معاملات گروگان‌ها پخش کرد. این برنامه نه تنها یک گزارش تلویزیونی ساده نبود، بلکه سندی سیاسی و انسانی درباره سرنوشت ده‌ها گروگان باقی‌مانده در غزه محسوب می‌شد. قسمت مذکور با اجرای روزنامه‌نگار برجسته راویو دروکر و خبرنگار بین‌المللی نریا کراوس به نمایش درآمد و توانست با شهادت‌های دست‌اول از اتاق‌های مذاکره، افکار عمومی اسرائیل را تکان دهد.
برنامه «המקור» و جایگاه آن
«המקور» از سال ۲۰۰۹ آغاز به کار کرد و به سرعت به مهم‌ترین پلتفرم روزنامه‌نگاری تحقیقی در تلویزیون عبری تبدیل شد. این برنامه پیش‌تر افشاگری‌های بزرگی مانند ماجرای هزینه‌های اقامتگاه نخست‌وزیری، پرونده‌های گاز و فساد حزبی را پوشش داده بود.
قدرت «המקור» در ترکیب روایت‌های زنده، داده‌های دقیق و بازسازی‌های تصویری است؛ و قسمت تحقیق معاملات گروگان‌ها اوج این سبک را نشان داد.
راویو دروکر: خبرنگار در خط مقدم
راویو دروکر (متولد ۱۹۷۰) یکی از مشهورترین روزنامه‌نگاران تحقیقی اسرائیل است. او با افشای «پرونده سفرهای بی‌بی» علیه نتانیاهو و گزارش‌هایی درباره فساد ساختاری در احزاب، به چهره‌ای جنجالی بدل شد.
افتخارات دروکر:
- دریافت جایزه سوکولوف در ۲۰۱۱.
- گزارش‌های متعدد درباره شفافیت مالی دولت.
- انتشار مستندهایی درباره ناکارآمدی در ارتش و دستگاه‌های امنیتی.
او به دلیل سبک بی‌پروا، بارها مورد حمله سیاسی قرار گرفته اما همچنان یکی از صدای مستقل رسانه‌ای باقی مانده است.
محتوای قسمت: از اتاق‌های مذاکره تا روایت خانواده‌ها
قسمت تحقیق معاملات گروگان‌ها با بازسازی صحنه‌هایی از جلسات محرمانه در دوحه و قاهره آغاز شد. یکی از مذاکره‌کنندگان اسرائیلی گفت:
«ما هشدار دادیم که حتی آزادی ده گروگان یک پیروزی انسانی است؛ اما پاسخ دولت همواره این بود: یا همه یا هیچ».
این موضع، که در طول برنامه بارها تکرار شد، به‌عنوان بزرگ‌ترین مانع در مسیر مذاکرات معرفی شد.
شهادت خانواده‌های گروگان‌ها
بخش دیگری از برنامه به روایت خانواده‌ها اختصاص داشت. مادر یکی از گروگان‌ها در مقابل دوربین گفت:
«هر روز تأخیر مرگ تدریجی برای ماست. من پسرم را زنده می‌خواهم، نه در قالب یک معامله کامل».
این کلمات در تضاد با زبان رسمی دولت بود که همواره بر «وحدت ملی» و «معامله جامع» تأکید می‌کرد.
شهادت سیاستمداران و مقامات پیشین
قسمت تحقیق معاملات گروگان‌ها همچنین شامل مصاحبه با چند سیاستمدار سابق بود:
- یک وزیر پیشین کابینه امنیتی اعتراف کرد: «تصمیم‌گیری‌ها بیشتر بر اساس ترس از حملات سیاسی داخلی بود تا منطق امنیتی».
- یک عضو پیشین کمیته گروگان‌ها نیز گفت: «اختلافات عمیق در کابینه وجود داشت. بخشی خواهان آزادی مرحله‌ای بودند، اما جناح دیگر از تقویت مشروعیت حماس می‌ترسید».
این شهادت‌ها پرده از کشمکش‌های پنهان در سطوح بالای قدرت برداشت.
آمار و ارقام کلیدی
برای درک ابعاد فاجعه، قسمت تحقیق معاملات گروگان‌ها مجموعه‌ای از داده‌ها را ارائه داد:
- کل گروگان‌های حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳: ۲۵۳ نفر.
- بازگشت زندگان: ۱۴۸ نفر.
- بازگرداندن پیکرها: ۵۶ نفر.
- گروگان‌های باقی‌مانده: حدود ۵۰ نفر.
- ارتش تخمین می‌زند تنها ۲۰ نفر زنده هستند.
- گروگان‌ها متعلق به ۷ ملیت مختلف شامل اسرائیلی، آمریکایی، آلمانی و تایلندی.
این آمار نشان می‌دهد چرا موضوع گروگان‌ها همچنان در صدر دستورکار امنیتی اسرائیل قرار دارد.
اختلافات میان اسرائیل و ایالات متحده
برنامه فاش کرد که گاهی آمریکا بیش از اسرائیل برای پیشبرد معامله تلاش می‌کرد. میانجی‌های قطری نیز بارها پیشنهاد آزادی مرحله‌ای گروگان‌ها را مطرح کردند، اما اسرائیل بر اصل «همه یا هیچ» پافشاری کرد. این اختلافات، به گفته شاهدان، روند مذاکرات را بارها متوقف کرده است.
واکنش رسانه‌ها و جامعه
هرچند میزان بینندگان قسمت پایین‌تر از برخی برنامه‌های سرگرمی بود، اما بازتاب رسانه‌ای بسیار گسترده شد. روزنامه «هاآرتص» آن را «سندی تاریخی» توصیف کرد و «یدیعوت آحرونوت» نوشت: «تحقیق معاملات گروگان‌ها پرده از شکاف میان شعار رسمی و واقعیت برداشت».
افکار عمومی نیز دوپاره شد: بخشی دولت را به بی‌عملی متهم کردند، بخشی دیگر بر لزوم سختگیری برای جلوگیری از تقویت حماس تأکید داشتند.
مقایسه با معامله شالیط
برنامه به طور غیرمستقیم یادآور معامله گلعاد شالیط در ۲۰۱۱ بود؛ زمانی که اسرائیل در برابر آزادی یک سرباز، ۱۰۲۷ زندانی فلسطینی را آزاد کرد. در آن زمان نتانیاهو معامله را یک پیروزی ملی معرفی کرد. اما در تحقیق معاملات گروگان‌ها، همان رهبران با آزادی مرحله‌ای حتی چند گروگان مخالفت کردند؛ تضادی که پرسش‌های جدی برانگیخت.
ارزش استقصایی برنامه
قدرت قسمت تحقیق معاملات گروگان‌ها در این بود که برای نخستین بار شکاف واقعی میان رهبران، خانواده‌ها و میانجی‌ها را آشکار کرد. این برنامه نشان داد که:
- سیاست‌های سختگیرانه چه بهای انسانی دارند.
- چگونه رقابت‌های داخلی می‌توانند بر زندگی ده‌ها گروگان تأثیر بگذارند.
- و اینکه روزنامه‌نگاری تحقیقی می‌تواند واقعیت‌های پنهان را برملا کند.
قسمت تحقیق معاملات گروگان‌ها صرفا یک مستند تلویزیونی نبود؛ بلکه گزارشی سیاسی-اجتماعی بود که ابعاد انسانی، امنیتی و بین‌المللی بحران گروگان‌ها را به تصویر کشید. شهادت مذاکره‌کنندگان، خانواده‌ها و سیاستمداران سابق نشان داد که مسیر آزادی گروگان‌ها نه فقط با موانع خارجی، بلکه با تصمیمات سیاسی داخلی نیز قفل شده است.
تا زمانی که حدود ۵۰ گروگان در غزه باقی مانده‌اند، این تحقیق یادآور اهمیت روزنامه‌نگاری استقصایی و مسئولیت رسانه در بازتاب واقعیت‌های تلخ فراتر از شعارهای رسمی است.
