9
فهرست مطالب
در تابستان ۱۴۰۴، ناترازی برق در ایران به نقطه‌ی بحرانی رسید؛ تولید عملی حدود ۶۵ هزار مگاوات بود، در حالی‌که مصرف در اوج بار به مرز ۹۰ هزار مگاوات نزدیک شد—یعنی کسری نزدیک به یک‌سوم کل ظرفیت نیروگاهی کشور.
ناترازی برق چیست و چه عمقی دارد؟
- در سال گذشته، ناترازی در پیک مصرف به ۱۴–۱۷ هزار مگاوات رسید؛ به‌ویژه صنعت برداشتی معادل ۳۶٪ کل مصرف را تحمل کرد .
- برخی گزارش‌ها میزان ناترازی را تا ۱۸ هزار مگاوات نیز عنوان می‌کنند که نشان‌دهنده انحصار و ضعف نظارت در بخش تولید است .
ریشه‌های بحران (أسباب الناترازی):
- رشد تقاضا مقاوم سبد انرژی: مصرف برق سالانه ۴–۸٪ افزایش دارد، در حالی که ظرفیت نصب‌شده تنها ۲–۳٪ بیشتر می‌شود .
- سوء اداره و فساد ساختاری: انحصاراتی چون مجموعه مپنا در تولید و نصب توربین‌ها، بدون افزایش واقعی ظرفیت منجر به ناترازی تا ۱۸ هزار مگاوات شدند .
- کیفیت پایین شبکه انتقال و توزیع: حدود ۱۵٪ برق تولیدشده در شبکه هدر می‌رود، معادل مصرف برق سالانه کشور ارمنستان .
پیامدها: خسران اقتصادی و اجتماعی
- صنایع تولیدی روزانه زیان ۸ هزار میلیارد تومان دارند؛ این معادل ۱۱۰ میلیون دلار و بیش از کل درآمد فروش نفت در آن روزها است .
- تنها بخش معدن با خسارت روزانه ۴ هزار میلیارد تومان روبه‌روست. صنایع فلزی هم کاهش صادرات معادل ۸ میلیارد دلار تجربه کردند .
- علاوه بر این، زندگی روزمره مردم تحت الشعاع خاموشی‌ها و افزايش تولید آلاینده‌های نفتی قرار گرفته است .
تهدید blackout: اعتراض و تعطیلی
- کارشناسان هشدار داده‌اند اگر روند ناترازی ادامه یابد، خطر blackout گسترده در تابستان یا زمستان نزدیک است .
- ناترازی پیش‌بینی‌شده تا سال ۱۴۱۰ ممکن است به ۳۰–۶۰ هزار مگاوات برسد، بحرانی بی‌سابقه .
- موارد تعطیلی مدارس، ادارات و صنایع در زمستان ۱۴۰۳ نشانه‌ای از شکست مدیریت بحران است .
راه‌کارهای پیشنهادی برای عبور از بحران
- تنوع در سبد سوخت نیروگاه‌ها از جمله توسعه انرژی خورشیدی به‌عنوان راهکار اصلی .
- اصلاح تعرفه و مدیریت تقاضا، از جمله تعرفه‌گذاری رقابتی و کاهش مصرف غیرضروری .
- افزایش سرمایه‌گذاری در ساخت و نوسازی نیروگاه‌ها به‌ویژه مشارکت بخش خصوصی و حذف انحصار نیروگاهی .
بحران ناترازی برق در ایران اکنون فقط یک مشکل فنی نیست، بلکه بحرانی سیستمیک است که آینده صنعت، آموزش، سلامت و اقتصاد کشور را تهدید می‌کند. با ادامه شرایط موجود، بدون اصلاح سیاست‌ها و ساختار حکمرانی انرژی، خاموشی گسترده تنها چند گام نزدیک‌تر است—بلاک‌آوت کامل ممکن است شگفتی‌ساز نباشد.
