فهرست مطالب
در شرایطی که دولت ایران از اصلاحات در بازار کار سخن میگوید، یکی از مهمترین پروندهها یعنی بیمه رانندگان تاکسی اینترنتی همچنان بلاتکلیف باقی مانده است.
با وجود تصویب آییننامههایی برای پوشش بیمهای رانندگان اسنپ، تپسی و سایر پلتفرمها، هنوز هزاران راننده از ابتداییترین حقوق خود محروم هستند. آنهم در فضایی خاکستری، میان تفسیرهای قانونی مبهم و منفعتطلبی شرکتها.
۱. بیش از ۴.۲ میلیون راننده بدون حمایت
بر اساس آمار انجمن ملی کسبوکارهای دیجیتال، بیش از ۴.۲ میلیون راننده بهصورت مستقیم یا پارهوقت در پلتفرمهای تاکسی آنلاین در حال فعالیتاند (تا پایان سال ۱۴۰۳).
در همین حال، گزارشهای سازمان تأمین اجتماعی نشان میدهد کمتر از ۱۲ درصد از این رانندگان تحت پوشش بیمه هستند؛ یعنی فقط حدود ۵۰۰ هزار نفر!
این فاصله فاحش، عمق بحران بیمه رانندگان تاکسی را نشان میدهد؛ بحرانی که سالهاست به فراموشی سپرده شده است.
۲. شرکتهایی سودده، کارگرانی بیپشتوانه
بر اساس گزارش اقتصادی منتشر شده در تسنیم، درآمد سالانه شرکت اسنپ در سال ۱۴۰۲ از مرز ۱۲ هزار میلیارد تومان گذشت، بدون اینکه درصدی مشخص برای بیمه رانندگان اعلام شود.
تپسی نیز با درآمدی بالغ بر ۷ هزار میلیارد تومان، تاکنون هیچ شفافیتی درباره مشارکتش در بیمه رانندگان تاکسی ارائه نکرده است.
این آمارها، شکاف عمیق میان سود شرکتها و وضعیت معیشتی رانندگان را آشکار میسازد.
۳. آییننامهای که اجرا نمیشود
در فروردین ۱۴۰۴، دولت آییننامه اجرایی بند «ج» ماده ۲۸ قانون تأمین اجتماعی را تصویب کرد. این بند پلتفرمها را موظف میکند رانندگان فعال را در سامانه بیمه ثبتنام کنند.
اما چه شد؟
- روند ثبتنام بسیار محدود و پراکنده بود.
- هیچ سامانه شفافی برای پیگیری وجود ندارد.
- میزان مشارکت شرکتها در پرداخت حق بیمه هنوز نامشخص است.
- و مهمتر از همه، اکثر رانندگان حتی از حق قانونی خود برای بیمه رانندگان تاکسی اطلاعی ندارند.
۴. روایت رانندگان از بیعدالتی
حمید، رانندهای ۳۷ ساله که روزانه بیش از ۱۰ ساعت با اسنپ کار میکند، میگوید:
“نه بیمه دارم، نه امنیت شغلی. وقتی درخواست دادم، گفتند باید کل مبلغ بیمه را خودم بدهم، که واقعاً نمیتوانم.”
مهدی، راننده دیگری از تهران، میگوید برای پوشش بیمه اجتماعی از او خواسته شده ماهانه ۱.۸ میلیون تومان پرداخت کند؛ یعنی حدود ۲۰ درصد از درآمد ماهانهاش، بدون حمایت شرکت.
۵. پیامدهای اقتصادی و اجتماعی
فقدان بیمه رانندگان تاکسی فقط مشکلی فردی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای نظام رفاهی کشور است:
- افزایش بیماریهای بدون درمان در میان کارگران فعال.
- رشد نرخ فقر در طبقهٔ رانندگان پارهوقت.
- فشار بیشتر بر سیستم بهداشت عمومی.
- کاهش انگیزه و بهرهوری اقتصادی.
۶. مقایسه با جهان
در کشورهایی مانند هند و برزیل، پلتفرمهای حملونقل دیجیتال موظف به پرداخت درصدی از حق بیمه کارگران هستند.
در هند، اوبر ملزم به پرداخت ۵۰ درصد حق بیمهٔ ماهانه است.
اما در ایران، هنوز نه قانون مشخصی تصویب شده، نه نظارتی وجود دارد. وضعیت بیمه رانندگان تاکسی در ایران، نشانهای است از عقبماندگی نگرانکنندهٔ عدالت اجتماعی در اقتصاد دیجیتال.
۷. راهکارها
برای خروج از بحران بیمه رانندگان تاکسی، کارشناسان حوزه کار و رفاه اجتماعی راهحلهایی پیشنهاد کردهاند:
- بازنگری در رابطهٔ قانونی بین راننده و پلتفرم.
- الزام شرکتها به پرداخت حداقل ۳۰٪ از حق بیمه هر راننده.
- ایجاد سامانه شفاف برای پیگیری آمار بیمهشدگان.
- راهاندازی کمپینهای اطلاعرسانی درونبرنامهای برای آگاهیرسانی به رانندگان.
پروندهٔ بیمه رانندگان تاکسی، مسئلهای صرف فنی یا اداری نیست، بلکه آینهای است از نحوهٔ برخورد دولت و شرکتها با طبقهٔ کارگر در عصر دیجیتال.
در شرایطی که میلیونها نفر از جوانان و سرپرستان خانوار در پلتفرمهای حملونقل مشغول کارند، نادیده گرفتن حقوق اولیهشان، بهویژه بیمه، نهفقط بیعدالتی، بلکه تهدیدی علیه آیندهٔ رفاه اجتماعی در ایران است.
اقتصاد دیجیتال نباید به بستری برای سودجویی بدون مسئولیت تبدیل شود.
دولت، مجلس و رسانهها باید پیش از آنکه دیر شود، وارد عمل شوند.