فهرست مطالب
در سال ۱۴۰۴، سینمای ایران دیگر فقط یک هنر بصری نبود؛ بلکه به میدان رویارویی سیاسی میان حکومت و فیلم‌سازان، بازیگران و زنانی تبدیل شد که تصمیم گرفتند با ابزار خودشان بجنگند: صدا، نور و روایت‌هایی که آن‌چیزی را فاش می‌کنند که رسانه رسمی تلاش دارد دفن کند.
با وجود محدودیت‌ها، بازداشت‌ها و ممنوعیت نمایش، آثاری پدید آمد که می‌توان آنها را فیلم‌های زنانه معترض در ایران ۱۴۰۴ نامید؛ آثاری که شعار نمی‌دهند، اما مستقیماً بر زخم انگشت می‌گذارند.
بخوانيد:
پارچه‌های زمستانی در ایران ۱۴۰۴: بین گرما و ظرافت
در این مقاله، مهم‌ترین این فیلم‌ها را مرور می‌کنیم؛ آثاری که روح تازه‌ای به جنبش زنانه در کشوری بخشیدند که هر دوربین را تهدیدی برای موجودیت خود می‌بیند.
۱. فیلم «پشتِ درها» — روایت زنانی پشت درهای بسته
این فیلم یکی از مهم‌ترین فیلم‌های زنانه معترض در ایران ۱۴۰۴ است، زیرا تنها به نقد محدودیت‌های قانونی و اجتماعی زنان نپرداخته، بلکه لایه‌های عمیق‌تری از خشونت ساختاری در خانه‌های ایرانی را آشکار کرده است.
داستان سه زن از طبقات مختلف که تنها در یک پرسش مشترک‌اند:
«وقتی خانه به زندان تبدیل می‌شود، چگونه می‌توان زنده ماند؟»
قدرت فیلم در این‌جاست:
- صحنه‌های خاموش شبیه تصاویر گزارش‌های تحقیقی
- نقد غیرمستقیم ساختارهای دینی-امنیتی
- جسارت در پرداختن به آزار، تهدید و فشارهای خانوادگی و حکومتی
۲. «نَفَس کوتاه» — اعتراضی آرام، اما زخم‌زننده
این فیلم با وجود بودجه کم، به گفت‌وگوی داغ در میان سینماگران مستقل تبدیل شد.
دلیل قرار گرفتنش در فهرست فیلم‌های زنانه معترض در ایران ۱۴۰۴ پرداختن به پدیده «خفه‌سازی آرزوهای زنان» در دانشگاه‌ها است؛ موضوعی که میلیون‌ها دختر دانشجو تجربه‌اش کرده‌اند.
فیلم درباره:
- رفتارهای امنیتی در دانشگاه‌ها
- خاموش کردن صدای دانشجویان دختر
- رابطه میان بدن، قدرت و سانسور
یک صحنه کافی است: دانشجویی که پایان‌نامه‌اش پس از یک «تماس کوتاه از یک نهاد نامعلوم» حذف می‌شود.
۳. «سایه روشن» — وقتی سایه تبدیل به فضای آزادی می‌شود
زیباترین اثر بصری سال و یکی از سیاسی‌ترین فیلم‌ها بدون آن‌که شعار سیاسی بدهد.
فیلم روایت سفر یک هنرمند زن است که به دنبال فضایی آزاد برای نمایش آثارش می‌گردد؛ آثاری که نهادهای امنیتی آنها را «تحریک‌آمیز» می‌خوانند.
چرا این فیلم در جریان فیلم‌های زنانه معترض در ایران ۱۴۰۴ مهم است؟
- بررسی مبارزه زنان با سانسور فرهنگی
- تصویرکردن سالن‌های هنری به‌عنوان پادگان‌های پنهان
- طرح پرسش اصلی: «آیا هنر جرم است؟»
بخش‌هایی از فیلم به‌صورت مخفیانه در یکی از مراکز فرهنگی رسمی تصویربرداری شده است.
۴. «گمشدگان شهر» — شهری که زنانش را می‌بلعد
این فیلم که به ساختار گزارش‌های تحقیقی شباهت دارد، یکی از تندترین نقدها علیه بی‌پاسخ‌گویی نهادهای امنیتی است.
این‌بار مسئله «نابودی زنان در سکوت» در شهرهای بزرگ ایران سوژه فیلم است.
از پربحث‌ترین فیلم‌های زنانه معترض در ایران ۱۴۰۴ میان کاربران شبکه‌های اجتماعی، زیرا روایت‌ها واقعی‌اند.
فیلم درباره:
- ناپدیدسازی اجباری
- خشونت ساختاری
- خانواده‌هایی که ماه‌ها برای یک جواب ساده سرگردان می‌شوند
صحنه مادری که پنج ماه مقابل کلانتری انتظار می‌کشد، تبدیل به نماد سال ۱۴۰۴ شد.
۵. «خانه بدون زنان» — خانه‌ای بی‌زندگی، بی‌نور، بی‌امید
اثری تلخ، سنگین، اما یکی از قوی‌ترین فیلم‌های سال.
روایت روستایی که در آن زنان حق کار، تحصیل یا سفر ندارند و خانه به قبرستان خاموش تبدیل شده است.
فیلم حمله مستقیم به حکومت نمی‌کند، اما کاری خطرناک‌تر انجام می‌دهد:
واقعیت را همان‌گونه که هست نشان می‌دهد… و همین کافی است که به عنوان اثر «پرخطر» طبقه‌بندی شود.
چرا این فیلم‌ها حکومت را نگران می‌کنند؟
چون فیلم‌های زنانه معترض در ایران ۱۴۰۴ دیگر صرفاً آثار هنری نیستند؛ آنها اسناد زنده‌ای هستند که نشان می‌دهند مبارزه زنان امروز نه فقط اجتماعی، بلکه کاملاً سیاسی است.
این فیلم‌ها:
- به زنان صدایی خارج از رسانه دولتی می‌دهند
- روایت‌هایی را بازگو می‌کنند که حکومت می‌خواهد پنهان بماند
- حافظه بصری جدیدی می‌سازند که پاک‌کردنی نیست
در امسال ، درست در زمانی که حکومت تلاش می‌کند زنان را در چارچوب «اطاعت» محدود کند، موج تازه‌ای از فیلم‌های زنانه معترض در ایران ۱۴۰۴ ظاهر شد تا با زبان‌های مختلف تنها یک جمله را فریاد بزند:
«ما سکوت نمی‌کنیم، حتی اگر سکوت راحت‌تر باشد.»
این آثار فقط دیده نمی‌شوند؛
بلکه مثل اسناد محکومیت خوانده می‌شوند… و مثل آتشی آرام در هر خانه و هر گوشی و هر پرده کوچک زنده می‌مانند.
