فهرست مطالب
در اقدامی که بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشت، خبرگزاری باختر افغانستان از بازگشت بیش از ۳۱۰۰ خانواده افغان از ایران و پاکستان به‌طور هم‌زمان از گذرگاه‌های اسلام‌قلعه، ابریشم، طورخم و اسپین‌بولدک خبر داد.
به‌گفته این خبرگزاری که زیر نظر حکومت طالبان فعالیت می‌کند، ۲۹۵۴ خانواده از ایران از طریق گذرگاه‌های اسلام‌قلعه و ابریشم وارد افغانستان شده‌اند و ۱۶۲ خانواده دیگر نیز از پاکستان از طریق طورخم و اسپین‌بولدک بازگشته‌اند. این رویداد در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۵ رخ داده است.
شیخ شهاب‌الدین دلاور، سرپرست اداره کل هلال‌احمر افغانستان، با استقبال از این بازگشت گسترده گفت که برای خانواده‌ها کمک‌های اولیه فراهم شده و وضعیت‌شان ثبت گردیده است.
طالبان یا جمهوری اسلامی ایران؛ کدام خطرناک‌تر است؟
در ظاهر، خبر بازگشت این خانواده‌ها انسانی به‌نظر می‌رسد، اما در عمق خود پرسش‌های زیادی را برمی‌انگیزد.
بازگشت بیش از ۳۱۰۰ خانواده افغان از ایران و پاکستان در چنین شرایطی، آیا نشانه بهبود اوضاع در افغانستان است یا نتیجه‌ی افزایش فشار و تبعیض در کشورهای میزبان؟
بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، از آغاز سال جاری تاکنون حدود ۱.۲ میلیون افغان از ایران و پاکستان بازگشته یا اخراج شده‌اند؛ رقمی سنگین که فشار زیادی بر منابع محدود افغانستان در بحبوحه فروپاشی اقتصادی، خشکسالی و فقر وارد می‌کند.
این نهاد تأکید کرده است که بازگشت بیش از ۳۱۰۰ خانواده افغان از ایران و پاکستان در چنین مرحله‌ای نشان‌دهنده شدت سرکوب و رفتار تبعیض‌آمیز با پناهجویان است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران تنها در چند ماه نخست سال ۲۰۲۵ بیش از ۷۰۰ هزار پناهجوی افغان را اخراج کرده است؛ اقدامی که سازمان‌های بین‌المللی آن را “غیرقانونی” توصیف کرده‌اند.
از سوی دیگر، سازمان حقوق بشری “هه‌نگاو” اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران در کمتر از هشت ماه گذشته حدود ۸۰۰ حکم اعدام را اجرا کرده است که ۴۶ تن از آنان شهروندان افغان بوده‌اند؛ آماری که به‌روشنی نشان می‌دهد کدام نظام برای انسان خطرناک‌تر است.
افغان‌ها در نگاه جهان
عرفات جمال، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در کابل، می‌گوید:
«خانواده‌های افغان بار دیگر از ریشه‌های خود کنده می‌شوند؛ با اندکی وسایل، خسته، گرسنه و نگران از آینده‌ای نامعلوم به کشوری بازمی‌گردند که بسیاری از آنان هرگز پایشان را در آن نگذاشته‌اند.»
او افزود که زنان و دختران به‌ویژه نگران محدودیت‌ها در زمینه تحصیل، کار و آزادی رفت‌وآمد هستند.
احمدالله متقی، رئیس اداره اطلاعات و فرهنگ ولایت هرات، نیز گفت که پناهجویان پس از بازگشت از غذا، سرپناه موقت و خدمات درمانی برخوردار می‌شوند.
به‌گفته او، هر فرد ۲۰۰۰ افغانی (حدود ۲۸.۵ دلار) کمک نقدی دریافت می‌کند و به‌صورت رایگان به ولایت اصلی خود انتقال داده می‌شود. همچنین اردوگاه‌هایی برای اقامت موقت آنان ایجاد شده و ساخت شهرک‌های مسکونی جدید در تمام ولایات در حال انجام است.
بازگشت بیش از ۳۱۰۰ خانواده افغان از ایران و پاکستان؛ میان طالبان و ایران
در نهایت، بازگشت بیش از ۳۱۰۰ خانواده افغان از ایران و پاکستان چهره تلخ بحران انسانی را نشان می‌دهد؛ بحرانی که در آن، مهاجران و پناهجویان به ابزاری برای بازی‌های سیاسی میان حکومت‌هایی تبدیل شده‌اند که کمترین ارزشی برای جان انسان قائل نیستند.
در حالی‌که طالبان از “نظم بازگشت” سخن می‌گوید و ایران همچنان به اخراج گسترده ادامه می‌دهد، پناهجوی افغان میان دو نظام گرفتار مانده است؛ نه امنیت دارد و نه وطنی که آغوشش را برای او باز کند.
