در شرایطی که هشدارهای کارشناسان محیط زیست و سلامت عمومی افزایش یافته، نگرانی‌ها درباره کاهش کیفیت آب شرب در ایران بیش از پیش شده است؛ مسئله‌ای که سلامت مردم را تهدید میکند و نشانگر ناکارآمدی در مدیریت منابع آبی کشور است.
افت کیفیت آب شرب؛ نشانه‌هایی هشداردهنده
گزارشهای رسمی نشان می‌دهند که میزان هدررفت آب شرب در ایران سالانه به ۳۱ درصد می‌رسد؛ رقمی که تقریباً چهار برابر میانگین جهانی است. این هدررفت ناشی از فرسودگی شبکه‌های توزیع و نشت‌های مکرر است که منجر به اتلاف حجم بالایی از آب قبل از رسیدن به مصرف‌کنندگان می‌شود.
علاوه بر این، استفاده روزافزون از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی در بسیاری از شهرها به دلیل نبود شفافیت درباره کیفیت آب آشامیدنی افزایش یافته است. این استفاده بیش از حد، ممکن است برخی از مواد معدنی مفید را نیز از بین ببرد و پرسش‌هایی درباره تأثیر واقعی این دستگاه‌ها بر بهبود کیفیت آب ایجاد کند.
آمار تکان‌دهنده: تصویری عددی از بحران آب
بر اساس داده‌های شرکت آب و فاضلاب کشور، حدود ۷ میلیون نفر در مناطق دارای آب شرب با کیفیت پایین زندگی می‌کنند؛ به‌ویژه در استان‌هایی مانند خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان. همچنین ۳۰ درصد از تصفیه‌خانه‌های روستایی استانداردهای بهداشتی لازم را ندارند و میزان نیترات و املاح محلول در برخی مناطق از حد مجاز عبور کرده است.
طبق گزارش کمیسیون انرژی و آب مجلس، حدود ۱۴ درصد از آب توزیع‌شده در کشور غیر قابل شرب است. خسارت‌های اقتصادی ناشی از کیفیت پایین آب، شامل هزینه‌های درمان و خرید آب بسته‌بندی یا فیلترهای خانگی، سالانه بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
عوامل اصلی کاهش کیفیت آب شرب در ايران
- فرسودگی شبکه‌های توزیع آب
- کمبود تصفیه‌خانه‌های مؤثر
- آلودگی ناشی از فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی
- مدیریت ناکارآمد منابع آبی
پیامدهای بهداشتی و اجتماعی
کاهش کیفیت آب شرب در ایران منجر به شیوع بیماری‌های منتقله از طریق آب مانند اسهال و حصبه، به‌ویژه در مناطق روستایی شده است. بسیاری از خانوارها ناچار به خرید آب بسته‌بندی یا نصب دستگاه‌های تصفیه خانگی شده‌اند، که این خود فشار اقتصادی بیشتری به اقشار کم‌درآمد وارد میکند.
درخواست برای اصلاحات و پاسخگویی
کارشناسان خواهان اقدامات فوری در حوزه‌های زیر هستند:
- نوسازی شبکه‌های فرسوده توزیع آب
- افزایش تعداد و کیفیت تصفیه‌خانه‌ها
- نظارت مؤثر بر منابع آلاینده آب
- شفاف‌سازی داده‌ها و اطلاع‌رسانی عمومی درباره کیفیت آب
بحران کاهش کیفیت آب شرب در ایران تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و پایداری اجتماعی کشور است. دولت باید در قبال تأمین آب سالم و امن برای همه شهروندان پاسخگو باشد و این مسئله را به یکی از اولویت‌های فوری سیاست‌های عمومی خود تبدیل کند. آب، تنها مایع حیات نیست؛ بلکه آینه‌ای است از عدالت، توسعه و کرامت انسانی.