کشورهای اروپایی دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به ایران دارند. برخی از آنها تهران را تهدیدی امنیتی و راهبردی می‌دانند، در حالی که برخی دیگر ترجیح می‌دهند روابط دیپلماتیک خود را حفظ کنند تا تعادلی بین منافع سیاسی و اقتصادی ایجاد کنند. از زمان خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال (2018) و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، کشورهای اروپایی تلاش کرده‌اند تا به گونه‌ای با این تنش‌ها برخورد کنند که هم امنیت ملی خود را حفظ کنند و هم کانال‌های گفتگو را باز نگه دارند.
ایران و کشورهای اروپایی.. تهدید امنیتی یا بازیگر سیاسی؟
برخی از کشورهای اروپایی، مانند بریتانیا و ایتالیا، ایران را تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی خود می‌دانند. بریتانیا، ایران را به “فعالیت‌های خصمانه” در اروپا متهم کرده و مدعی شده که تهران در ترور مخالفان سیاسی در خاک اروپا و حمایت از گروه‌های مسلح در خاورمیانه نقش داشته است. ایتالیا نیز هشدار داده که “فعالیت‌های ایران در مدیترانه و خلیج فارس، تهدیدی جدی برای امنیت آن کشور و متحدانش محسوب می‌شود”.
در مقابل، کشورهایی مانند فرانسه و آلمان موضعی محتاطانه‌تر اتخاذ کرده‌اند. این کشورها بر این باورند که انزوای کامل ایران ممکن است باعث افزایش تنش‌های هسته‌ای و سیاست‌های منطقه‌ای این کشور شود. به همین دلیل، پاریس و برلین خواستار ادامه گفتگو با تهران هستند، هرچند که از سطح غنی‌سازی اورانیوم ایران که از (60%) فراتر رفته است، ابراز نگرانی کرده‌اند و آن را “تهدیدی برای امنیت بین‌المللی” می‌دانند.
توافق هسته‌ای.. اروپا بین واشنگتن و تهران
پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال (2018)، کشورهای اروپایی در شرایط دشواری قرار گرفتند. آنها از یک سو سعی دارند توافق هسته‌ای را حفظ کنند و از سوی دیگر نمی‌خواهند با واشنگتن دچار تنش شوند. با وجود اینکه اروپا تحریم‌هایی علیه شخصیت‌ها و نهادهای ایرانی اعمال کرده است، اما رویکردی سختگیرانه مانند آمریکا اتخاذ نکرده است. برخی از کشورهای اروپایی معتقدند که احیای توافق هسته‌ای تنها راه جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است، در حالی که منتقدان این توافق بر این باورند که تهران از مذاکرات برای خرید زمان و پیشبرد برنامه هسته‌ای خود استفاده کرده است.
روابط اقتصادی.. محاسبه منافع
با وجود افزایش تنش‌های سیاسی، برخی از کشورهای اروپایی همچنان به دنبال حفظ منافع اقتصادی خود در ایران هستند، به ویژه در بخش‌های انرژی و تجارت. پیش از اعمال تحریم‌های آمریکا، شرکت‌های بزرگی مانند “توتال” فرانسه و “زیمنس” آلمان در بخش نفت و زیرساخت‌های ایران سرمایه‌گذاری کرده بودند. اما با تشدید تحریم‌ها، این سرمایه‌گذاری‌ها به شدت کاهش یافته و ایران به سمت همکاری با چین و روسیه حرکت کرده است تا ضررهای اقتصادی خود را جبران کند.
با این حال، برخی از کشورهای اروپایی، مانند اسپانیا و اتریش، معتقدند که همکاری اقتصادی با ایران می‌تواند ابزاری برای اعمال فشار بر این کشور باشد، در حالی که کشورهای دیگر، مانند هلند و دانمارک، تاکید دارند که هرگونه همکاری اقتصادی باید مشروط به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران باشد.
ایران و اسرائیل.. پرونده‌ای حساس در اروپا
تنش بین ایران و اسرائیل یکی از عوامل تأثیرگذار بر مواضع کشورهای اروپا است. برخی از کشورهای اروپایی، مانند آلمان و بریتانیا، از موضع اسرائیل حمایت کرده و ایران را “تهدیدی وجودی” برای اسرائیل می‌دانند. در مقابل، کشورهای دیگر مانند اسپانیا و یونان، با احتیاط بیشتری برخورد می‌کنند و خواستار بی‌طرفی در این مناقشه هستند. نخست‌وزیر اسرائیل “بنیامین نتانیاهو” اخیراً تأکید کرده است که “ایران و نیروهای نیابتی آن در تلاش برای نابودی اسرائیل هستند، اما ما آنها را شکست خواهیم داد”. این اظهارات نشان می‌دهد که این تنش همچنان ادامه دارد و بر سیاست‌های اروپا تأثیرگذار است.
موضع اروپا.. به کدام سو خواهد رفت؟
در نهایت، کشورهای همچنان بین فشارهای سیاسی و تحریم‌های اقتصادی از یک سو و تلاش برای حفظ دیپلماسی از سوی دیگر در نوسان هستند. برخی از کشورهای خواستار اعمال تحریم‌های شدیدتر علیه ایران به دلیل حمایت از گروه‌های مسلح در منطقه و نقض حقوق بشر هستند، در حالی که برخی دیگر ترجیح می‌دهند که گفتگو را به عنوان ابزاری برای کنترل بحران هسته‌ای حفظ کنند.
سوال اصلی این است: آیا کشورهای اروپایی به سیاست متعادل خود در قبال ایران ادامه خواهند داد، یا تحولات آینده آنها را مجبور به اتخاذ مواضع سختگیرانه‌تری خواهد کرد؟