در اقدامی که واکنش‌های زیادی را در پی داشته، مقامات ایرانی اعلام کردند که سیاست سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران را اجرا خواهند کرد. بر اساس این تصمیم، سوخت بر اساس سه نرخ متفاوت عرضه خواهد شد: نرخ یارانه‌ای، نرخ نیمه‌یارانه‌ای، و نرخ آزاد. وزارت نفت این تصمیم را «حرکتی هوشمندانه برای مقابله با قاچاق» توصیف کرده، اما شهروندان نگران پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن هستند.
جزئیات سیستم سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران
طبق اطلاعات رسمی، اجرای سیاست سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران به این صورت خواهد بود:
- نرخ یارانه‌ای (۳۰۰ تومان برای هر لیتر): برای ناوگان حمل‌ونقل عمومی و خودروهایی که در سامانه ثبت شده‌اند.
- نرخ نیمه‌یارانه‌ای: برای مصرف بیش از سهمیه تعیین‌شده.
- نرخ آزاد: برای مصرف فراتر از سقف یا خرید خارج از سیستم رسمی.
هدف از این سیاست، کاهش قاچاق سوخت به کشورهای همسایه است؛ جایی که قیمت گازوئیل چند برابر قیمت داخلی ایران است.
بحث بر سر اثربخشی سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران
اگرچه دولت این اقدام را راهکاری برای کنترل مصرف و جلوگیری از قاچاق معرفی کرده، اما برخی تحلیلگران اقتصادی معتقدند که سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران ممکن است فشار بیشتری بر اقشار کم‌درآمد وارد کند؛ کسانی که به شدت به حمل‌ونقل جاده‌ای وابسته هستند.
واکنش‌های مردمی و رسمی
واکنش‌ها متفاوت بوده است. برخی باور دارند که سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران تلاش دولت برای کنترل تدریجی بازار بدون حذف کامل یارانه‌هاست. اما گروهی دیگر این تصمیم را در شرایط فعلی اقتصادی، تصمیمی نسنجیده می‌دانند، به‌ویژه با توجه به تورم، بیکاری و نبود زیرساخت‌های شفاف برای توزیع سهمیه‌ها.
الزامات موفقیت در اجرای سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران
برای موفقیت سیاست سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران، دولت باید موارد زیر را تأمین کند:
- سامانه نظارتی شفاف برای شناسایی مصرف‌کنندگان واقعی.
- حمایت مستقیم از اقشار آسیب‌پذیر.
- نقشه‌ای عادلانه برای توزیع گازوئیل میان بخش‌های مختلف.
سه‌نرخی شدن گازوئیل در ایران اقدامی بحث‌برانگیز در میانه بحران اقتصادی است. موفقیت یا شکست آن بستگی دارد به اجرای منصفانه، مقابله با رانت و احتکار، و مهم‌تر از همه، حفظ حقوق شهروندان کم‌درآمد تا این سیاست به ابزاری برای فشار بیشتر بر مردم تبدیل نشود.