فهرست مطالب
در میانه‌ی موج گرمای بی‌سابقه‌ای که ایران را در بر گرفته است، دولت از شهروندان خواستار کاهش مصرف آب شد؛ درخواستی که ظاهرش اضطراری است، اما در عمق خود نشان از بحرانی ساختاری دارد که نه فقط تابستان جاری، بلکه آینده‌ی منابع آبی کشور را نیز تهدید می‌کند.
بحران آب؛ مسأله‌ای فراتر از تابستان
ایران یکی از خشک‌ترین کشورهای منطقه است. طی دهه گذشته، منابع آبی سطحی و زیرزمینی کشور تا بیش از ۶۰٪ کاهش یافته‌اند. در چنین شرایطی، دولت از شهروندان خواستار کاهش مصرف آب شده تا از ورود به مرحله «تشنگی استراتژیک» جلوگیری کند.
این درخواست‌ها در حالی تکرار می‌شوند که بسیاری از رودخانه‌ها خشک شده‌اند و سدها در پایین‌ترین سطح ظرفیت خود قرار دارند. اما کارشناسان معتقدند این هشدارها اغلب دیرهنگام است.
منابع آب شیرین در ایران
منابع اصلی آب شیرین در ایران شامل موارد زیر است:
- آب‌های سطحی مثل رودخانه‌ها (کارون، زاینده‌رود) و دریاچه‌ها (دریاچه ارومیه).
- آب‌های زیرزمینی که از طریق چاه‌ها و قنات‌ها تأمین می‌شوند.
- بارش‌های فصلی شامل باران و برف.
با این حال، بخش بزرگی از این منابع دیگر قابل اتکا نیستند:
- رود زاینده‌رود در اصفهان تقریبا به‌طور کامل خشک شده است.
- دریاچه ارومیه به کمتر از ۱۰٪ مساحت پیشین خود رسیده.
- بیش از ۶۰٪ منابع آب زیرزمینی در مرحله غیرقابل تجدید قرار گرفته‌اند.
مقایسه منابع آبی بین سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵
بر اساس داده‌های سازمان منابع آب ایران، در سال ۲۰۲۴ میانگین بارندگی سالانه در کشور حدود ۲۱۰ میلی‌متر بود. این رقم در سال ۲۰۲۵ به ۱۷۵ میلی‌متر کاهش یافت؛ یعنی کاهش حدود ۱۷٪.
حجم کل منابع آب زیرزمینی قابل استفاده نیز از ۴۴ میلیارد مترمکعب در سال گذشته به ۳۸ میلیارد مترمکعب در سال جاری رسید که معادل کاهش ۱۴٪ است.
در سال ۲۰۲۴، حدود ۳۲٪ از دریاچه‌ها و تالاب‌ها قابل استفاده برای تامین آب شرب بودند، اما این رقم در سال ۲۰۲۵ به ۲۴٪ رسید. همچنین تعداد سدهایی که ظرفیت بالای ذخیره داشتند، از ۵۱ سد در سال گذشته به ۳۷ سد کاهش یافته است.
پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی
در حالی که دولت از شهروندان خواستار کاهش مصرف آب شده، پیامدهای بحران آب از سطح هشدار فراتر رفته و به یک بحران اجتماعی-اقتصادی بدل شده است:
- بیش از ۴۵٪ زمین‌های کشاورزی کشور در معرض بی‌آبی هستند.
- هزاران خانوار از استان‌هایی چون خوزستان و سیستان‌وبلوچستان به دلیل نبود آب مهاجرت کرده‌اند.
- تولید محصولات استراتژیک مثل گندم تا ۳۰٪ کاهش یافته است.
بحران اعتماد و راه‌حل‌های ناکافی
مردم بسیاری معتقدند که وقتی دولت از شهروندان خواستار کاهش مصرف آب می‌شود، اما همزمان پروژه‌های صنعتی عظیم و بی‌رویه همچنان منابع آبی را مصرف می‌کنند، این هشدارها نمی‌تواند اعتماد عمومی را جلب کند.
دولت راهکارهایی مانند شیرین‌سازی آب دریای خزر و خلیج فارس را مطرح کرده، اما کارشناسان می‌گویند این راهکارها زمان‌بر و پرهزینه‌اند، در حالی که بحران، فوری و فراگیر است.
مطالعه بيشتر : ترور رئیس‌جمهور ایران؛ از شایعه تا اعتراف رسمی
در نتیجه، بار دیگر دولت از شهروندان خواستار کاهش مصرف آب شده، اما این بار در شرایطی که حتی روستاهایی در نزدیکی منابع آبی، دچار بی‌آبی مطلق هستند.
