گزارش سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که در تحول جدیدی از نظارت دولتی، مقامات ایرانی از پهپادها، سیستم‌های تشخیص چهره و یک برنامه الکترونیکی برای گزارش‌دهی شهروندان جهت اجرای قوانین حجاب اجباری علیه زنان استفاده می‌کنند. بر اساس منابع مطلع، این پهپادها در خیابان‌ها، بازارها و اماکن عمومی به پرواز درآمده‌اند و این سوال را مطرح می‌کنند که آیا تحمیل حجاب از یک مسئله اجتماعی به یک ابزار سرکوب امنیتی پیشرفته تبدیل شده است؟
حجاب اجباری با فناوری: نظارت از آسمان تا گوشی‌های هوشمند
گزارش‌ها حاکی از آن است که پهپادهای مورد استفاده در این عملیات به دوربین‌های با کیفیت بالا و فناوری تشخیص چهره مجهز هستند، که به مقامات اجازه می‌دهد زنان را از راه دور تحت نظر بگیرند و هویت ناقضان را شناسایی کنند. گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از زنان پس از شناسایی توسط این پهپادها، پیام‌های هشدارآمیز یا احضاریه‌های امنیتی دریافت کرده‌اند، که نشان‌دهنده تغییری در روش‌های اجرای قوانین سرکوبگرانه است.
اپلیکیشن‌های الکترونیکی؛ نقش جدید شهروندان در نظارت
برنامه “ناظر” در تلفن‌های همراه به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در این کمپین شناخته می‌شود. این برنامه که تحت حمایت دولت است، به شهروندان و نیروهای پلیس اجازه می‌دهد زنان ناقض قوانین حجاب را گزارش کنند. این اپلیکیشن که از طریق وب‌سایت پلیس ایران (FARAJA) در دسترس است، در سپتامبر ۲۰۲۴ توسعه یافت تا حتی زنان داخل آمبولانس‌ها، تاکسی‌ها و وسایل حمل‌ونقل عمومی را نیز شامل شود. با این حال، پس از جنجال‌های داخلی در دسامبر ۲۰۲۴، این اپلیکیشن به طور موقت متوقف شد، اما لایحه “حجاب و عفت” ایران همچنان در داخل کشور بحث‌برانگیز است، که نشان‌دهنده تداوم تلاش‌های مقامات برای تحمیل کنترل اجتماعی است.
نظارت دیجیتال، جایگزین گشت‌های “پلیس اخلاق”؟
این تحول پس از کاهش فعالیت گشت‌های ارشاد در پی اعتراضات مردمی پس از مرگ “مهسا امینی” در سال ۲۰۲۲ رخ داد. به نظر می‌رسد که مقامات ایرانی به جای روش‌های سنتی، اکنون به ابزارهای دیجیتال و هوشمند برای کنترل جامعه متوسل شده‌اند. پهپادها و اپلیکیشن‌های هوشمند در حال تبدیل شدن به ابزارهای جدید سیاست‌های سرکوب هستند، به ویژه با تشدید بازداشت‌ها و جریمه‌های مالی برای زنانی که از قوانین حجاب اجباری پیروی نمی‌کنند.
حجاب اجباری: آیا ایران به یک دولت تحت نظارت کامل تبدیل می‌شود؟
این اقدام نگرانی‌های گسترده‌ای را در مورد گسترش نظارت حکومتی در ایران ایجاد کرده است، زیرا همین فناوری می‌تواند برای سرکوب آزادی‌های تجمع و بیان نیز استفاده شود. در حالی که فشارهای بین‌المللی علیه حکومت ایران در حال افزایش است، به نظر می‌رسد مقامات به جای پاسخگویی به خواسته‌های مردم برای آزادی‌های فردی، بر افزایش کنترل و نظارت تأکید دارند.
آیا خیابان‌های ایران به یک فضای نظارتی بی‌وقفه تبدیل خواهند شد، جایی که حتی در آسمان نیز از نگاه حکومت در امان نیستیم؟