موضوع حمایت ایران از میلیشیاهای مسلح در منطقه خاورمیانه یکی از مهم‌ترین مسائل جنجالی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است. از زمان انقلاب 1979، ایران تلاش کرده است که نفوذ خود را در منطقه از طریق حمایت از گروه‌های مسلح تقویت کند. این فعالیت‌های نظامی ایران نگرانی‌های زیادی را در کشورهای بزرگ ایجاد کرده است، به‌ویژه در زمینه اتهامات مداوم مبنی بر قاچاق سلاح به میلیشیاهای مستقر در کشورهای مختلف مانند عراق، لبنان، سوریه و یمن.
نوع سلاح‌های قاچاقی به میلیشیاها در منطقه خاورمیانه
طبق گزارش‌ها، ایران سلاح‌های مختلفی را به میلیشیاها ارسال می‌کند که شامل موارد زیر است:
- موشک‌های بالیستیک: گفته می‌شود که ایران بیش از 200 موشک بالیستیک به میلیشیاها در یمن ارسال کرده است.
- پهپادهای مسلح: بیش از 100 پهپاد از نوع “شاهد” به حوثی‌ها در یمن قاچاق شده است.
- سلاح‌های سبک و متوسط: سلاح‌های سبکی مانند تفنگ‌های هجومی، مسلسل‌ها و نارنجک‌های ضد تانک، که سالانه حدود 10,000 قطعه سلاح سبک قاچاق می‌شود.
- تانک‌ها و توپخانه‌ها: تقریباً 150 واحد توپخانه و تانک به سوریه و عراق قاچاق شده است.
ایران از چندین مسیر غیرقانونی برای قاچاق سلاح استفاده می‌کند
- مسیرهای دریایی: سلاح‌ها از طریق دریای سرخ به یمن قاچاق می‌شوند، که در سال 2023 بیش از 10 محموله بزرگ کشف شده است.
- مسیرهای زمینی: از طریق عراق و سوریه، بیش از 50 کاروان قاچاق سلاح در پنج سال گذشته کشف شده است.
- پهپادهای مسلح: بیش از 30 عملیات قاچاق با استفاده از پهپادها برای انتقال سلاح به حزب‌الله در لبنان انجام شده است.
- محموله‌های پنهان: گاهی اوقات سلاح‌ها در داخل محموله‌های تجاری مخفی می‌شوند، که بین سال‌های 2022 و 2024 در بنادر عراق و سوریه 7 محموله حاوی سلاح‌های پیشرفته کشف شده است.
تأثیرات بر امنیت منطقه‌ای
این فعالیت‌ها باعث تقویت درگیری‌های مسلحانه در منطقه می‌شود، به‌طوری‌که:
- در یمن: حمایت ایران از حوثی‌ها عامل اصلی ادامه جنگ است، که طبق گزارش‌ها بیش از 12,000 غیرنظامی از سال 2015 تاکنون در حملات موشکی کشته شده‌اند.
- در عراق: میلیشیاهای الحشدالشعبی تحت حمایت ایران در بیش از 3,000 عملیات نظامی علیه داعش شرکت کرده‌اند.
- در لبنان: حزب‌الله، که از ایران حمایت می‌کند، یکی از بزرگ‌ترین میلیشیاهایی است که سلاح دریافت می‌کند. آمار نشان می‌دهد که حزب‌الله بیش از 100,000 موشک از انواع مختلف در اختیار دارد که تهدیدی جدی برای امنیت منطقه است.
- در سوریه: تعداد نیروهای ایرانی که در کنار نیروهای دولتی سوریه می‌جنگند تقریباً 10,000 نفر تخمین زده می‌شود که ایران را به بازیگر اصلی در جنگ تبدیل کرده است.
واکنش‌های بین‌المللی
تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و فشارهای غربی نشان‌دهنده تلاش‌ها برای محدود کردن این فعالیت‌های نظامی است، اما ایران همچنان به حمایت از میلیشیاها به شیوه‌های مختلف ادامه می‌دهد:
- تحریم‌های اقتصادی: از سال 2006 تاکنون بیش از 50 تحریم بین‌المللی علیه ایران به دلیل حمایت از میلیشیاها اعمال شده است که تأثیر مستقیمی بر اقتصاد ایران گذاشته و رشد اقتصادی آن را سالانه 10 درصد کاهش داده است.
- فشارهای نظامی: ایالات متحده بیش از 15 حمله نظامی به تأسیسات ایرانی که گمان می‌رود برای انبار سلاح‌های قاچاقی استفاده می‌شوند، انجام داده است.
حمایت ایران از میلیشیاهای مسلح در خاورمیانه تنها تهدیدی برای امنیت منطقه‌ای نیست، بلکه موجب تشدید درگیری‌ها و تهدید ثبات در بسیاری از کشورهای منطقه شده است. با وجود فشارهای بین‌المللی و تحریم‌ها، ایران همچنان به تقویت این نفوذ از طریق شبکه‌های پیچیده‌ای از مسیرهای قاچاق سلاح ادامه می‌دهد.